La gardistino de la tria fatima sekreto, la fratulino Lucia dos Santos, iĝis honorinda. La papo Francisko agnoskis la 22-an de julio 2023 publikigon de la koncerna dekreto. La fratulino Lucia naskiĝis la 28-an de marto 1907 en Aljustrel kaj en la jaro 1917 al ŝi kaj al ŝiaj kuzo Francisco kaj la kuzino Jacinta Marto kelkfoje aperis la Virgulino Maria en Cova de Iria en portugala Fatimo. Ambaŭ ŝiaj gekuzoj post kelkaj jaroj mortis kaŭze de hispana gripo, kaj en la jaro 2017 ilin la papo Francisko kanonizis. La fratulino Lucia iĝis gardistino de la mesaĝoj, kiujn konfidis al ŝi la Virgulino Maria. La trian sekreton malfermis kaj unue legis la papo sankta Johano la 23-a kaj la papo sankta Paŭlo la 6-a. La sankta papo Johano Paŭlo la Dua tiun sekreton publikigis en la jaro 2000.

La fratulino Lucia tenis la mesaĝojn de V. Maria dum la tuta sia longa vivo, kaj la 13-an de februaro 2005 ŝi mortis kiel karmelanino en Coimbra en Portugalio.

Benedikto la 16-a, propranome Joseph Ratzinger (*16an de aprilo 1927), estis romkatolika teologo kaj li estis la 265-a papo de la romkatolika eklezio. Antaŭ sia elekto li estis proksima kunlaboranto de sia antaŭulo la papo Johano Paŭlo la Dua. Longan tempon li estris oficon de prefekto de Kongregacio de la Kredinstruo (1981-2005). Kiel papo li estis elektita la 19-an de aprilo 2005, pri la papa ofico li rezignis pro la sankaŭzo la 28-an de februaro 2013. Li mastris dek lingvojn, ludis pianon kaj li ricevis sep honorajn doktorecojn.

Joseph Ratzinger Joseph Ratzinger naskiĝis en Marktl am Inn en Bavario (Germanio), kiel tria kaj la plej juna infano de Joseph Ratzinger. La gepatroj lin sendis al seminario St. Michel, kie li kiel 14-jaraĝa, tiel kiel praktike tuta tiutempa germana junularo, iĝis membro de Hitlerjugend (la membreco estis ordonita per leĝo el la jaro 1939). Laŭ unu el liaj biografoj, John Allen, li estis tre pasiva membro, kiu rifuzadis partopreni renkontiĝojn kaj la agadojn de Hitlerjugend li evitadis. Kiel 16-jaraĝa (t.e. en la jaro 1943) li estis vokita al armea servo, unue al helptrupo de Luftwaffe, poste al kontraŭtankaj trupoj. Li partoprenis bazan infanterian ekzercadon, sed lia trupo neniam partoprenis batalon. Ratzinger estis mallonge internigita en alianca kaptitejo apud Ulm kaj la 19-an de junio 1945 li estis repatriigita hejmen.

Li sacerdotiĝis la 29-an de julio 1951. Estinte profesoro de teologio li celumis al dogmatiko kaj fundamenta teologio. Kiel konsilanto de la kardinalo Joseph Frings li partoprenis kunsidojn de la Dua Vatikana Koncilio.

En la jaro 1972 kune kun Hans Urs von Balthasar kaj Henri de Lubac li fondis teologian revuon Communio. Nuntempe Communio estas eldonata en 17 eldonoj (krom alie germanlingve, anglalingve, hispanlingve kaj ankaŭ ĉeĥlingve) kaj ĝi iĝis unu el la plej gravaj katolikaj teologiaj revuoj.

Marton 1977 li estis nomumita munkena kaj freisinga ĉefepiskopo kaj samjare en junio la papo Paŭlo la Sesa nomumis lin kardinalo.

La papo Johano Paŭlo la Dua nomumis Ratzinger la 25-an de novembro 1981 prefekto de la Kongregacio por Kredinstruo, kiun li principe reformis. En la jaro 1998 li malfermis arkivojn de inkvizicio. En sia ofico li sin esprimadis konservative rilate al iuj aktualaj temoj, inkluzive al kontraŭkoncipo kaj al iuj formoj de ekumenismo. Kune kun sia antauŭlo li malaprobis teologion de liberigo aŭ feminisman movadon. La konservativajn opiniojn li ekzemple esprimis en la prediko, per kiu li malfermis konklavon, kiu lin poste elektis kiel papon. Li en ĝi alvokis eklezion al reveno „al ĝusta kredo“ kaj marksismon, liberalismon kaj kolektivismon li indikis kiel ondojn, kiuj erarigis pensadon de multaj kristanoj.

En la jaro 2002 li estis elektita dekano de kolegio de kardinaloj.

Li estas aŭtoro de multaj libroj rilatantaj teologion kaj kredon, plejparton el ili li verkis germanlingve.

Post sia elekto kiel papo li elektis nomon Benedikto la Deksesa post Benedikto la Dekkvina, kiu gvidis katolikan eklezion ekde la 3-a de septembro 1914 ĝis la 22-a de januaro 1922.

Benedikto la Deksesa estis la unua germana papo post la jaro 1523, kiam mortis papo Hadriano la Sesa. Konsidere al lia alta aĝo oni parolis pri li kiel pri la papo por transira periodo, ankaŭ oni opiniis, ke li povus esti por pli longa tempo lasta eŭropa papo konsidere al relativa kresko de la nombro de katolikoj en ekstereŭropaj landoj, precipe en Latinameriko.

La papo Benedikto la Deksesa mortis 95-jaraĝa en la 31-a de decembro 2022. La entombiga ceremonio kaj la entombigo de la papo okazis la 5-an de januaro 2023. Post tio estis la ĉerko kun la Benedikto la Deksesa entombigita en kripto sub Baziliko de la Sankta Petro en Vatikano.

Ho, Disinjoro mia, mi direktas al vi miajn preĝojn por soldato.

Donu al li forton por defendi kaj protekti, ke la homojn prirespondecajn ne trafu ajna malbono.

Vian amon al li donacu, inspiru lin per via Spirito por ne mortigi, kaj ne detrui, ne vastigi la malbonon.

Disinjoro, tuŝu la korojn de l´ homoj alvokantaj la homojn militi, ke ili konsciu, ke via paco plej belas, plej gloras kaj plej venko-kapablas ol ĉiuj militoj.

Amen.

Patrino Tereza

 al la indekso

Sed ni estas rekte merĝigitaj en la mondon, kiu opinias tute male, ĉar oferto de profito kaj salajro kune kun sopiro pri ĝuo iĝis la ĉefa okupiĝo de homoj, kiuj Dion ne konas aŭ Lin forgesis. Sed kiu ekiros tiun ĉi vojon, alpuŝiĝos nur kun disreviĝo, egoismo, malkvieteco, zorgoj... kaj fine li restos interne malfeliĉa. Sed kiu male firme fidas al Dio, neniam povas esti elreviĝita.

Por ke ni vivu vere feliĉe, ni devas vivi en Dio. Nur Li konas niajn konkretajn bezonojn. Li ilin plenumos super niajn sopirojn, se ni estas en Li enradikigitaj.

Sen tia sinteno estas nenio bona: ĉio, kion ni faras, nia klopodo, studado, laboro, eduko de infanoj ktp. nur tiam fakte donados daŭrajn fruktojn, se ni plenfide nin konfidos al la Dia Providenco, kiu volas nian feliĉon kaj ankaŭ ĝin al ni donacos. Jesuo diras:

„Ne zorgu pri via vivo, kion vi manĝu, aŭ kion vi trinku; nek pri via korpo, kion vi surmetu. Ĉu la vivo ne estas pli ol nutraĵo, kaj la korpo pli ol vestaĵo?“ (Mat 6, 25)

En tiu ĉi fragmento de la evangelio Jesuo sesfoje uzas la vorton „zorgo“ kaj Li tial tion faras, ĉar Li nin alvokas, ke ni ne havu zorgojn. Kiel ekzemplon Li uzas naturon kaj Li alvokas nin, ke ni rigardu birdojn kaj florojn.

La homa vivo transpaŝas ĉiujn ceterajn formojn de la vivo, kiujn ni povas observi en la mondo. La homo estas invitita al plenkonfido al sia Kreinto, kiu ĝustamomente kapablas prizorgi liajn bezonojn. Certe, ĉiam aperadas provoj (malsanoj, perdoj de proksimuloj, krizaj situacioj, tentoj ktp.), sed tio ĉio en la animo de la kredanto, kiu sian vivon konfidis en Diajn manojn, tute transformiĝas.

La instruo de nia plej bona Modelo kaj Instruisto, lia vivo kaj ankaŭ la vivo de tiuj, kiuj sekvis Lin, al ni belegmaniere montras, kiel ni vivu en sankteco. Iam ni plendas aŭ aŭdas plendojn: „Kion mi nur faris, ke Li tiel traktas min, ke superŝutis min ĉiu malfeliĉo?“ Poste aŭdigas sin en nia koro voĉo de nia bona Sinjoro Jesuo, kiu mortis surkruce kaj kiu diras: „Kaj kion mi faris, ke vi tiel suferigis min?“

Se okazos tio, ke ni devos suferi, ni tion akceptu, eĉ se tio ŝajnas al ni malfacila kaj maljusta. Se ni surprenus sur nin plene konsekvencojn de ĉiuj niaj eraroj kaj niaj pekoj, ni ĉiuj mortus. La Savinto mortis por ni, por nuligi konsekvencojn de niaj kulpoj kaj morto, kaj Li resurektis, por doni reviviĝi al homamasoj de tiuj, kiuj vivas en Li.

Dio nin amas kaj propono de lia graco estas senĉese je nia dispono, por helpadi nin, doni plifaciligon, sanigi nin, nin lumigi, purigi kaj doni al ni respondon al nia klopodo kaj niaj zorgoj: Li, la sankta Dio, Senpeka, Verdirema kaj Justa, Li, kiu estas senkulpa, sin oferis por ni. La valoro de lia vivo superas nian komprenon.

Ho, la neesprimebla mistero de la amo, donu, ke nin prilumu lumo de via majesteco!

Ni plenfidu Lin, la Sinjoro neniam forlasis iun, kiu fidas al Li.

Tial Li diras al ni ĉiutage: „Ne zorgu, dirante: Kion ni manĝu? aŭ: Kion ni trinku? aŭ: Kion ni surmetu? Ĉar pri ĉio tio serĉas la nacianoj; ĉar via Patro ĉiela scias, ke vi bezonas ĉion tion.“ (Mat 6, 31-32)

Kiel veraj kaj valoraj estas tiuj ĉi vortoj! La paganoj, kiuj sin ne turnas al Dio aŭ ili kultas mortajn idolojn, ĝuste serĉas materiajn aĵojn, kiujn ili altigas kiel diaron. Multfoje mi observis, kiel tiamaniere homoj erarvagas kaj ĉiamaniere ili direktas en brakumon de malfeliĉo. En sia fiereco kaj orgojlo ili rifuzis Dion, kaj tial plejparto de iliaj aferoj, kiujn ili deprenis, malsukcesis kaj fiaskis. Iuj ŝarĝis sin per ŝuldoj kaj tiel ili perdis ĉion. La aliuloj, kiuj sukcesis trovi profitdonan lokon en sia vivo, iam je kosto de siaj kolegoj, subite iĝis senlaboruloj. Aliaj mortis kaŭze de sia voluptamo. Mi tion ne diras kiel skoldon. Sed la realeco estas tia. Ni tion vidas en nia ĉirkaŭaĵo, kaj dume malĝoja estas tio, ke sufiĉus, ke tiuj homoj plenfide sin turnu al Dio, kaj tiel ili, kiel ankaŭ iliaj gekaruloj, kiuj ankaŭ estas viktimoj de ilia malfeliĉo, povus atingi ĉion bonan.

„Zorgu, kaj gardu vin kontraŭ ĉia avideco, ĉar la vivo de homo ne konsistas en la abundeco de liaj posedaĵoj.“ (Luk 12, 15) Kaj iom pli poste la Sinjoro diras: „Ho senprudentulo! ĉi tiun nokton oni postulas de vi vian animon; kies estos tio, kion vi preparis?“ (Luk 12, 20)

Tiel povas ĉiu, kiu sian esperon ne bazas je Sinjoro, de unu momento al la alia perdi sian havaĵon, sian laboron kaj eĉ sian vivon. La subita morto estas nenia graco. La graco estas, se ni povas antaŭ la morto esprimi penton, pekkonfesi kaj akcepti la Korpon de la Sinjoro.

Ni ne imitu la nuntempan mondon! La mondo estas plena de zorgoj, ĉar ĝi mem vidas blindan sakstraton, en kiun ĝi sin enmanovris, sen eblo trovi solvon je ĉiam pli multobliĝanta malbono. Kaj dume la medikamento por tio estas tute simpla: ĝi nomiĝas konvertiĝo. Ĝi enhavas: kredon, penton, preĝon, aŭskulton de la Dia Vorto.

Ĉie estas homoj, kiuj estas konstante ekscititaj kaj plenaj de zorgoj. Ja eĉ la eklezio estas per tio infektita. Senĉese oni plendas pro manko de sacerdotoj, manko de vokiĝoj kaj estas anticipata sen espero kaj kun neadekvataj rimedoj sinistra estonto. Iuj sacerdotoj provas la situacion solvi per tio, ke ili malpliofte mescelebras, por ke la kredantoj „alkutimiĝu“ al estonta manko de sacerdotoj. Ni diru tute malfermite al ni, ke tio ne estas sintenoj de nia Sinjoro, sed la sintenoj de tiu ĉi mondo.

„Ne zorgu pri la morgaŭa tago, ĉar la morgaŭa tago zorgos pri si mem. Sufiĉa por la tago estas ĝia propra malbono.“ (Mat 6, 34)

Tio estas la vorto, kiun al ni diras Dio. Kaj ĉie tie, kie oni ekkomprenis ĝin, estas videblaj riĉaj fruktoj. Tio, kio ne donas fruktojn, ne estas de Dio (kp. Mat 7, 19s; Kol 1, 10 kaj aliloke). Por ĉio ekzistas konvena tempo, diras Predikanto. Ĝis maturiĝos tempo, Dio estigos eĉ vokiĝojn, kiuj siamaniere estas ligitaj kun konvertiĝo de homamasoj, kiuj malfermiĝos al Dia graco.

Ne zorgi pri morgaŭo signifas rigardi la estonton kun donaco de distingado, kun kredo kaj espero. Kial ni maltrankviliĝu per zorgoj kaj timo pro estontaj okazontaĵoj?

Certe: ne havi zorgojn ne signifas ĉion ignoradi. La pedagogio de Jesuo direktas al tio, ke ni distingadu signojn de la tempo. Sed ĉe iuj okazaĵoj, kiuj konturiĝas, restas la kredanta homo trankvila kaj sindonita (kp. Mat 24, 3-51). „Virtulo malbonan famon ne timos, fortika estas lia koro, ĝi fidas la Eternulon.“ (Psa 112, 7)

Ni ellernu kun persista preĝo meti sian esperon je Dio, kiu venos al ni helpi ĝustamomente kaj grandanime kaj iam eĉ mirakle. Sed la Sinjoro ofte tiucele uzas homojn. Se ni atentas tion, okazas dum nia vivo renkontiĝoj kaj aliaj okazaĵoj, kiuj al ni specifmaniere helpis. „Celu unue Dian regnon kaj ĉio tio estos aldonita al vi.“ (Mat 6, 33)

Ne ekzistas la vivo sen kredo, ne ekzistas la spirita vivo sen preĝo. Estas tio ankaŭ certeco de la Sankta Skribo, same kiel evidenta fakto. Celi la Dian Regnon signifas antaŭ ĉio serĉi Dion perpreĝe, kiu estas spirita neceso por konservo de la spirita sano. Tio signifas ankaŭ ĉiam denove strebi pri la Dia amo ĉe niaj proksimuloj, al kiuj ni helpas laŭ niaj ebloj kaj laŭ nia talento, kiam ili nian helpon bezonas. La amo al proksimuloj simple ne estas afero de mono. Estas tio antaŭ ĉio ĉeestado kaj amrilato al aliuloj. Por ke tiu ĉi rilato de la amo estu fruktodona, ĝi devas baziĝi sur la amrilato al Dio. Neniam ni ĉesu preĝadi, antaŭ ĉio ne tiam, kiam aperas novaj malfacilaĵoj. Niaj preĝoj estas vivanta garantio de nia sindonemo kaj nia fido je Dia Providenco. Tiu, kiu amas Dion, serĉas Lin kaj aŭskultas lin. La ĉiela Patro vidas ĉion kaj donas sen kalkulado. Nur estas necese, ke ni konfide kaj senĉese kaj kun amo petu (kp. Mat 7, 11). Denove kaj denove ni tial do legu la apartenajn partaĵojn de la evangelio kaj ni primeditu ilin (kp. Mat 6, 25-34; Sir 2, 1-18).

Feliĉa estas la animo, kiu sin kun fido kaj gaja menso konfidas al Dia Providenco, ĉar Dio ĝin kondukas laŭ la ĝoja vojo al la eterna feliĉo!

Jacques Magnan (Fonto de arkivo de la semajngazeto Světlo)

Malliberejo ‒ kion ni eble sub tiu ĉi vorto al ni imagas? Eble scenaĵon el iu filmo... Plej multo el ni kun tiuj ĉi lokoj ne havas (mi esperas) personan sperton, kaj tiel estas niaj imagoj pri ili pli eble neprecizaj. Eble ili estas miksitaj eĉ kun rilatoj al malliberuloj, kiuj bedaŭrinde estas propraj eĉ al multaj katolikoj: tion ili meritas..., ili devus ricevi ankoraŭ pli multe..., ili ne estas homoj, estas ili bestoj... !

Des pli interesa estis renkontiĝo kun František Lízna, kiun ni travivis en unu novembra vespero en Petrin. František Lízna estas sacerdoto, jezuito, kiu havas kun malliberejo riĉajn personajn spertojn: en tempo de komunismo (en tiama Ĉeĥoslovakio) li restadis kiel prizonulo kelkfoje en la plej severaj prizonoj. Post revolucio (1989) li restadas en ili ankoraŭ pli ofte ‒ sed nun kiel pastro servanta al prizonuloj. Li do estas homo, kiu tiun ĉi problemaron konas ne nur teorie. Dum nia renkontiĝo ni donis al li kelkajn demandojn.

En kiu malliberejo nuntempe vi laboras?

Jam pli longe mi vizitas maliberulojn en nia plej severa malliberejo Mírov. Troviĝas tie ĉirkaŭ 460 prizonuloj kun tiuj plej severaj punoj. Multaj el ili tie pasigos eĉ pli ol dek kvin jarojn. En Mírov estas eĉ al publiko konataj malliberuloj kiel Winkelbauer aŭ krimfarantoj de „orlicaj murdoj“.

Kial vi al prizonuloj dediĉas tiom da tempo kaj strebadoj? Multaj homoj ‒ eĉ kredantoj opinias, ke ekzistas multaj aliaj, kiuj tion „meritus“ pli multe...

En la dudekkvina ĉapitro de la evangelio de Mateo la Sinjoro parolas pri tio, al kio Li donos emfazon en la Lasta Juĝo. Li ne diras nur „mi malsatis... mi soifis...“, sed Li identiĝas eĉ kun malliberuloj! Finfine, la krimuloj havis privilegian postenon eĉ ĉe la morto de Jesuo ‒ ĝuste ili estis al Li plej proksime. Se iu sin ne dediĉas al malliberuloj kun amo kaj kompreno, la prizona restado iĝas por ili plua instruado de krimoj. Sed ankaŭ male ‒ ekzistas ĉi tie tre dankemaj por ĉiu amikeca vorto, kaj do eĉ perceptemaj por spiritaj aferoj.

Ĉu vi dum la momentoj, kiam vi estas sola kun grandaj krimuloj, ne havas timon pri via vivo?

Ne, neniam, tio cetere estas eĉ tia aventuro... Sed precipe ‒ se mi tiel mortus en mia servo, estus tio bela morto de la sacerdoto, ĉu ne? Sonas tio do strange, sed en tiaj kazoj estas por murdito pli bone ol por tiu, kiu murdas!

Estas tio precipe granda soleco. Plej multo el ili estas el disfalitaj aŭ nefunkciantaj familioj, tial ili havas neniun, kiu ilin vizitadus, skribus al ili... Eble vi ne kapablas imagi, kian ĝojon al ili faras ĉiu linio, kiun ili ricevis! Iam tio estas eĉ troa dureco el flanko de gardistoj aŭ ĉikanado fare de aliaj prizonuloj. Iuj devas toleri primokon ankaŭ pro tio, ke ili volas renkontiĝi kun mi. Multaj el prizonuloj volas ajnakoste transloĝiĝi al pli malsevera sekcio ‒ de tie poste fontas kazoj de memdamaĝado ‒ ekde englutoj de kuleroj kaj „ankretoj“ ĝis enŝuto de inka pulvoro en okulojn. Kompeneble, ke tiaj kazoj finiĝas iam tre malbone.

Ĉu vi vidas iujn konkretajn rezultojn de via strebado?

Ĉe iuj prizonuloj estas malfacile distingi, kial do ili deziras renkontiĝi kun pastro. Iam tio povas vere esti pro nura manko de kiaj ajn homaj rilatoj kaj kontaktoj. Sed estas ne malmultaj tiuj, kiuj de mi postulis, ke mi intence de ili dum niaj renkontiĝoj pli ofte mescelebru, kiuj dum ĝi kun vera fido petas eĉ por ceteraj prizonuloj... Pli multo el ili eĉ sincere pekkonfesas aŭ ili prunteprenas spiritan literaturon. Dum mia agado en Mírov estis ankaŭ tri prizonuloj baptitaj. Certe estas por ili tre malfacile plu vivi kiel kredantoj, kiam ili post reveno el prizono renkontiĝas kun siaj estintaj konatuloj, sed mi estas certa, ke tamen en ili restos multa bono.

Certe ne ĉiu estas alvokita al laboro kun tiuj homoj, sed ni devus al ili helpadi almenaŭ per la preĝo.

Ni dankas por la renkontiĝo kaj la interparolo!

La demandojn donis P. Petr Karas (www.katolik.cz)

„Lernu, knabo, latinon!“, estis dirinta la reĝo Stefano Batory al unu el lernantoj, promesante: „Kaj mi vin nobeligos“. Tiel la diplomito de la Padova Akademio pendigadis la estontecon de la infano, ĝian karieron al la sciipoveco de la lingvo de ĉiuj eraoj. La pola ministerio de la edukado ekiras invitece al ĉi penso kaj restituas la eblon lerni latinon kaj la klasikan scion.

En la nova lernojaro 2023-2024 unuafoje lernantoj de la sepa klaso de la baza lernejo kaj lernantoj de la unua klaso de ĝeneralkleriga liceo kaj teknikumo povos elekti la lingvon de Horacio kondiĉe, ke lernejo havos ĉi tiun oferton. La lernado de latino estos instruata anstataŭ la dua fremda moderna lingvo.

La modernigita propagando draste forigadas la antikvan kulturon el nia publika spaco, dum jaroj ĝi uzadis la malverigan argumenton, ke la latina lingvo en okcidentaj socioj perdis jam tute sian signifon. Dum la ekzemploj de plej alte taksataj lernejoj montras, ke lernado de la latina lingvo travivas en Eŭropo renaskiĝon. En Germanio latino estas la dua deviga lingvo en gimnazio, prepariganta por universitataj studoj. En katolikaj landoj, ekz. en Bavarujo, latinan lingvon lernas pli ol 40 pocentoj da gimnazianoj. Ankaŭ en Italio latino estas la deviga lernoobjekto en mezlernejoj, kiel estas Liceo Classico kaj Liceo Scientifico. Preskaŭ la duono de lernantoj alproprigas la belecon de la parolo de antikaj romianoj dum kvin jaroj.

La eta ekzemplo, kiamaniere la sciipovo de latino helpas en la aktuala laboro..., ĵurnalista. Kiam la 11-an de februaro 2013 la Papo Benedikto la 16-a dum konsistorio kun kardinaloj anoncis dekretojn pri novaj sanktuloj, fine li neatendite tralegis ankaŭ la tekston pri sia rezignacio el la papa ofico. La komplikitajn latinajn formulojn perfekte ekkomprenis Giovanna Chirri, la itala ĵurnalistino, kiu kiel la unua transdonis la informon pri la abdiko de la papo.

La lingvo de romianoj estis dum pli ol du jarmiloj la grundo de la komunikado ĉirkaŭ Mediteranea Maro, kaj poste en la tuta kristana mondo. Ni ne povas al ni imagi la vortarojn teologian, juran, kuracistan, natursciencan kaj multajn aliajn sen latinaj vortoj, kiuj plej akurate esprimas la signifon de nocioj. Sed latino estas io pli, ĝi estas grava por starigo de la tuta civilizacio, ĉar je ĝiaj nocioj estis ekkonstruita la pensado de nia komunumo, ĉi tiu lingvo unuigadis ĉiujn, almenaŭ iom edukitajn kristanojn. Daniel Defoe, la aŭtoro de „Robinsono Crusoe“, en la jaro 1728 skribis: „La homo, kiu sciipovas paroli latinlingve, povas vojaĝi el unu limo de Polujo al la alia, kun tia facileco, kiel naskiĝinto en ĉi tiu lando. Dio mia!“. Bedaŭrinde, jam tiam la anglikana orgojlo volontigadis britojn anstantaŭigi latinon per la angla lingvo, kiu ‒ ni ekrimarku ‒ dankas pro plimulto de bazaj vortoj al la latina lingvo.

La liturgia lingvo de la katolika eklezio esprimadis nesuperigeble la universalan belecon de la adorado de la Kreinto kaj atestadis pri la signifo de la kredo en ĝia travivado same la persona kiel la komunuma. La mesaj formuloj instigadis al pli profunda pripensado de la ceremonia formo kaj enhavo, ili helpadis malkovradi pli profundan sencon, ol povas doni la interhoma uzado de la frazoj en parolataj lingvoj.